bihar board class 10 saskrit chapter 5 | भारत महिमा पाठ-5
bihar board class 10 saskrit chapter 5 bharat mahima sa
bihar board class 10 sanskrit chapter 5 भारत महिमा पाठ-5 संस्कृत कक्षा 10 solutions
bhatar mahima chapter 5 bihar board sanskrit solutions
bihar board class 10 sanskrit bharat mahima path 5 questions answer solutions
Bihar board class 10 sanskrit chapter 5 solutions
पाठ-5 भारतमहिमा
श्लोंकों का अर्थ हिन्दी में :-
- अस्माकं देशः भारतवर्षमिति कथ्यते । अस्य महिमा सर्वत्र गीयते । पाठेऽस्मिन् विष्णुपुराणात् भागवतपुराणात् च प्रथमं द्वितीयं च क्रमशः पद्यं गृहीतमस्ति ।
हिन्दी हमारे देश को भारतवर्ष कहा जाता है। इसकी महिमा सर्वत्र गायी जाती है। इस पाठ में विष्णुपुराण और भागवतपुराण से क्रमश: पहला और दूसरा पद्य लिए गये हैं ।
- गायन्ति देवाः किल गीतकानि धन्यास्तु ते भारतभूमिभागे । स्वर्गापवर्गास्पदमार्गभूते भवन्ति भूयः पुरुषाः सुरत्वात् ॥
हिन्दी–वे मनुष्य धन्य हैं जो स्वर्ग और मोक्ष प्रदान करनेवाला पवित्र भारत भू पर जन्म लेते हैं । देवता भी इस भू पर पुनः-पुनः आने के लिए इसका यश गाते हुए प्रार्थना किया करते हैं
3.अहो अमीषां किमकारि शोभनं, प्रसन्न एषां स्विदुत स्वयं हरिः ।
यैर्जन्म लब्धं नृषु भारताजिरे, मुकुन्दसेवौपयिकं स्पृहा हि नः ॥
हिन्दी-देवता कहते हैं कि हमने कौन-सी विशेष इच्छा व्यक्त की है। हमने तो भारताजिर में मनुष्यों के बीच भगवान कृष्ण, अर्थात् मुकुन्द जो जन्मग्रहण करते हैं, उनकी सेवा की स्पृहा (इच्छा) व्यक्त की है। अर्थात्, भारत में जन्म लेकर समय-समय पर भारत में जन्मग्रहण करनेवाले भगवान मुकुन्द की सेवा कर सके ।
- इयं निर्मला वत्सला मातृभूमिः, प्रसिद्धं सदा भारतं वर्षमेतत् । विभिन्ना जना धर्मजातिप्रभेदै- रिहैकत्वभावं वहन्तो वसन्ति ॥
हिन्दी —यह निर्मल स्वच्छ और ममतामयी भारतवर्ष अपने इन विशेषताओं के लिए सदा प्रसिद्ध रहा है। यहाँ विभिन्न लोग धर्म, जाति और सारे भेदभावों को छोड़कर एकता की भाव से निवास करते हैं। यह प्रत्येक दृष्टि से अनेकता में एकता
- विशालास्मदीया धरा भारतीया, सदा सेविता सागरै रम्यरूपा ।
वनैः पर्वतैर्निर्झरैर्भव्यभूति- र्वहन्तीभिरेषा शुभा चापगाभिः ॥
हिन्दी — हमारा यह भारतीय भूमि सर्वदा सागर से स्रवित और सुन्दर है । वन, पर्वत, निर्झर से युक्त भव्य ऐश्वर्यवाली है। जहाँ सदनीरा पवित्र नदियाँ बहती हैं। इसकी पवित्रता और प्राकृतिक छटा मानवों के लिए तो क्या स्वर्गवासी देवताओं के लिए भी आकर्षक है।
- जगद्गौरवं भारतं शोभनीयं, सदास्माभिरेतत्तथा पूजनीयम् । भवेद् देशभक्तिः समेषां जनानां, परादर्शरूपा सदावर्जनीया ॥
हिन्दी – हमारा गौरवशील देश भारत शोभाओं से युक्त है और हमलोगों के द्वारा सर्वदा पूजनीय है। हम सबों को देश के प्रति आदर और भक्ति होनी चाहिए। श्रेष्ठ और आदर्शस्वरूप मातृभूमि आकर्षण का केन्द्र एवं नमन योग्य है ।
bihar board class 10 saskrit chapter 5
अभ्यासः – मौखिकः प्रश्न
- एकपदेन उत्तरं वदत –
(क) के गीतकानि गायन्ति ?
उत्तरम् – देवाः
प्रश्न –
(ख) एषां कः प्रसन्नः ?
उत्तरम् – हरि:
प्रश्न –
(ग) इयं निर्मला मातृभूमिः कीदृशी अस्ति ?
उत्तरम् – वत्सला
प्रश्न –
(घ) अस्मदीया भारतीया धरा कीदृशी अस्ति ?
उत्तरम् – विशाला
प्रश्न –
(ङ) अस्माभिः सदा किं पूजनीयम् ?
उत्तरम् – भारतम्
- स्वमातृभूमिविषये द्वे वाक्ये वदत।
उत्तरम् – (क) अस्माकं मातृभूमिः विशाला, निर्मला, वत्सला चास्ति ।
उत्तरम् – (ख) अत्र सर्वेजना : एकत्वभावं बहन्तः वसन्ति ।
लिखितः
1 . एकपदेन उत्तरं लिखत
प्रश्न –
(क) देवा : कानि गायन्ति ?
उत्तरम् – गीतम्
प्रश्न –
(ख) जनैः कीदृशं जन्म लब्धम् ?
उत्तरम् – मुकुन्दसेवौपपिकम्
प्रश्न –
(ग) विशाला धरा का ?
उत्तरम् – भारतीय:
प्रश्न –
(घ)जगद् गौरवं किं वर्तते ?
उत्तरम् – भारतम्
प्रश्न –
(ङ) समेषां जनानां का भवेत् ?
उत्तरम् – देशभक्तिः
- पूर्णवाक्येन उत्तरं लिखत-
(क) अस्माकं भारतीया धरा कीदृशी अस्ति ?
उत्तर—अस्माकं भारतीय धरा विशला अस्ति ।
(ख) भारतीया धरा कैः काभिः च सेविता ?
उत्तर—भारतीय धरा सागरै: पादप्रच्छालनं कृत्वा सेविता ।
(ग) धर्म-जाति प्रभेदैः विभिन्नाः जनाः किं वहन्तः वसन्ति ?
उत्तर—धर्म-जाति प्रभेदैः विभिन्नाः जनाः एकत्वभावं वहन्तः वसन्ति ।
(घ) के वारंवारं भारते जन्म गृह्णन्ति ?
उत्तर—देवाः वारंवारं भारते जन्म गृहणन्ति ।
(ङ) सर्वेषां जनानां देशभक्तिः कीदृशी भवेत् ?
उत्तर- सर्वेषां जनानां देशभक्तिः आकर्षणीया भवेत् ।
(च) भारतभूमिः कीदृशी अस्ति ?
उत्तर— भारतभूमिः वत्सला विशाला च अस्ति ।
(छ) भारताजिरे जन्म लब्धम् स्पृहा केषाम् अस्ति ?
उत्तर—भारताजिरे जन्म लब्धुम् देवाना स्पृहा अस्ति ।
bihar board class 10 saskrit chapter 5
-
मञ्जूषायां लिखितपदानां समुचितप्रयोगं कृत्वा –
उदाहरणम् अनुसृत्य पञ्च वाक्यानि रचयत –
रामेण, श्यामेन, लतया, सीतया, हिमांशुना, शिशुना, गीता, ग्रन्थः, कार्यम्, पत्रम्, रामायणम्, चित्रम्, लेखनीयम्, दर्शनीयम्, पठनीयम्, स्मरणीया, पठनीयः, करणीयम् ।
उदाहरणम् – रामेण पत्रं लेखनीयम् ।
उत्तरम् – (क) श्यामेन रामायणम् पठनीयम् ।
(ख) लतया चित्रम् दर्शनीयम् ।
(ग) सीतया गीता स्मरणीया ।
(घ) हिमांशुना कार्य करणीयम् ।
(ङ) शिशुना ग्रंथः पठनीयः ।
bihar board class 10 saskrit chapter 5
4 . उदाहरणम् अनुसृत्य निम्नाङ्कितपदानां कृते विलोमपदानि लिखत- उदाहरणम्” धन्याः ” इतिपदस्य विलोमपदम् – अधन्याः
प्रश्नाः – उत्तरम्
(क)सुरः – असुरः
(ख) पूजनीयम् – अपूजनीयम्
(ग) भारतीया – अभारतीया
(घ) शोभनम् – अशोभनम्
(ङ) प्रसन्न. – अप्रसन्न:
(च) प्रसिद्धम् – अप्रसिद्धम्
(छ) शुभा – अशुभा
(ज) लब्धम् – अलब्धम्
(झ) गौरवम् – अगौरवम्
(ञ) रम्यरूपा – अरम्यरूपा
bihar board class 10 saskrit chapter 5
- उदाहरणम्
अनुसृत्य रेखाङ्कितानां स्थाने विलोमपदानां प्रयोगं कृत्वा वाक्यानि रचयत ।
उदाहरणम् – ये पुण्य कुर्वन्ति ते धन्याः भवन्ति ।
उत्तरम् – ये पापं कुर्वन्ति ते अधन्याः भवन्ति ।
प्रश्नाः
(क) ये सज्जनाः सन्ति ते शोभनं कार्य कुर्वन्ति !
उत्तरम् – ये दुर्जनाः सन्ति ते अशोभनं कार्य कुर्वन्ति ।
प्रश्नाः
(ख) पुरा गङ्गा निर्मला प्रवहति स्म ।
उत्तरम् – अधुना गङ्गा मलीना प्रवहति स्म ।
प्रश्नाः
(ग) वाटिका सपुष्पवृक्षैः रम्या प्रतिभाति ।
उत्तरम् – वाटिका पुष्पविहीनवृक्षैः अरम्या प्रतिभाति ।
प्रश्नाः
( घ ) धर्मात्मा अस्मामिः पूजनीयः ।
उत्तरम् – अधर्मात्मा अस्माभिः अपूजनीयः ।
प्रश्नाः
(ङ) सद्व्यवहारेण मनसि शान्तिः प्रवर्धते ।
उत्तरम् – दुर्व्यवहारेण मनसि अशान्तिः प्रवर्धते ।
Bihar board class 10th sanskrit chapter 3 solutions
bihar board class 10th sanskrit chapter 5 solutions PDF Download
bihar board class 10th sanskrit chapter 2 solutions
bihar board class 10th sanskrit chapter 1 solutions
bihar board class 10th maths solutions
bihar board class 10th Science solutions
bihar board class 10th social science solutions