bihar board class 9th Sanskrit solutions| संस्कृतसाहित्ये पर्यावरणम्
bihar board class 9th Sanskrit solutions| संस्कृतसाहित्ये पर्यावरणम्
अभ्यासः (मौखिकः)
- अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि वदत्-
प्रश्न
(क) प्रकृतेः उपकरणानि कथं प्रकल्पितानि?
उत्तर- प्रकृतेः उपकरणानि देवरूपाणि प्रकल्पितानि ।
प्रश्न
(ख) प्रकृतिवर्णनं कुत्र आवश्यकम्?
उत्तर- प्रकृतिवर्णनं संस्कृत काव्येषु आवश्यकम् ।
प्रश्न
(ग) वाल्मीकिः कं सरोवरं वर्णयति?
उत्तर- वाल्मीकिः सरोवरश्रेष्ठा पम्पां वर्णयति ।
प्रश्न
(घ) ज्येष्ठमासस्य मध्याह्नः केन वरणितः?
उत्तर- ज्येष्ठमासस्य मध्याह्नः वाणभट्टेन वर्णितः ।
प्रश्न
(ङ) जलाशयेषु कमलानां वर्णनं कः करोति?
उत्तर- जलाशयेषु कमलानां वर्णनं भट्टिः करोति ।
अभ्यासः (लिखितः)
- अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि संस्कृतभाषायां पूर्णवाक्येन लिखत –
प्रश्न
(क) अन्नु कथ भवति?
उत्तर- मेधः पृथिवी जलेन रक्षति तदासवेंभ्यः अन्नं भवति: ।
प्रश्न
(ख) संस्कृत काव्येप नदीना वर्णनं किसुदेश्यकम्?
उत्तर- संस्कृतकाच्येषु नवीनां वर्णनं स्वस्थपयाचरणस्य उद्देशाम सन्ति।
प्रश्न
(ग) प्रकृति चरदानं किम्?
उत्तर- बीष्मत्पेन सन्तप्तस्य रक्षा वृक्षाः कुवन्ति इति प्रकृति वस्दानम्।
प्रश्न
(घ) शाकुन्तले नटके कि व्यते?
उत्तर- शाकुन्तले नाटके नरः कन्याएच वृक्षान प्रति ममताशीला इति अण्यते ।
प्रश्न
(ङ) पर्याविरणस्य स्वास्थ्य प्रति के जागरूकाः?
उत्तर– एयावरणस्य स्वास्थ्य प्रति साहित्यकारीः जागरूका |
- अधोलिखितानां प्रश्नानाम् उत्तराणि लिखत-
प्रश्न
(क) पर्याचरणस्य कि स्वरूपम्?
उत्तर- प्रकृतिसंरक्षणं प्यविरणस्य संतुलन च पर्यावरणस्य स्वरूपम्।
प्रश्न
(ख) ओषधयों देव्यः कुञ् कथज्च स्तूयन्ते?
उत्तर- संस्कृतसाहित्ये ओषधथः देव्यः स्तूयन्ते।
प्रश्न
(ग) संस्कृतकाच्यषु प्रकृतेः केपाम् उपादानानां वर्णनं भवति?
उत्तर- संस्कृतकाव्येषु प्रकृतैः ऋतु. सागरः नदी सूर्योदयः, सन्ध्या, चन्द्रोदयः, सरोबरः. उद्यानं, वनम् इत्यादि उपदानाना वर्धनं भवति ।
प्रश्न
(घ) वृक्षारोपण पुण्यं कथम्?
उत्तर- ग्रीष्मातपेन सन्तप्तस्य र्था वृक्षाः कुर्वन्ता अतपव. वृक्षारोपणं पुण्यम् |
प्रश्न
(ङ) कालिदासभतेन वसनते कि धवति?
उत्तर- कालिदासमतेन बसंते सर्वाः अकृतिः शोभनतरा भवति ।
3 अधोलिखितकथनेषु रेखांकितपदानि आधृत्य प्रश्ननिर्माणं कुरुतेः
प्रश्न
(क) संकृतसाहित्ये पर्यावरणस्य चर्था अस्ति।
उत्तर- संस्कृत साहित्ये कस्य चर्चा अस्ति?
प्रश्न
(ख) पर्जन्यों वंदे स्तूयते ।
उत्तर- कः वेदे स्तूयते?
प्रश्न
(ग) मेघः पृथिवीं जलेन रक्षति।
उत्तर- मेघः पृथिवीं केन रक्षति?
प्रश्न
(घ) पृथिवी सवैध्यः अन्नं दुदाति।
उत्तर- पृथिवी अन्लं केभ्यः ददाति?
प्रश्न
(ङ) वेदे ओषधयोः देव्यः स्तूयन्ते।
उत्तर- वेदे काः देव्यः स्तूयन्ते?
प्रश्न
(च) संस्कृतमहाकाव्येषु प्रकृतिवर्णनम् आवश्यकम्।
उत्तर- संस्कृतमहाकाव्येषु किम् आवश्यकम्?
- कोष्ठकाद् उचितं पदं चित्वा रिक्तस्थानानि पूरयत-
(क) इरा विश्वस्मै…….जायते। (देवाय/भुवनाय)
उत्तर- भुवनाय
bihar board class 9th Sanskrit solutions| संस्कृतसाहित्ये पर्यावरणम्
(ख) ता नो……. अंहसः। (गच्छन्तु/मुञ्चन्तु)
उत्तर- मुञ्चन्तु
(ग) वाल्मीकिः ……. पम्पां वर्णयति। (सरोवरश्रेष्ठां नदीश्रेष्ठाम्)
उत्तर- सरोवरश्रेष्ठां
(घ) सर्वं प्रिये …… वसन्ते। (निम्नतंर/चारुतरम्)
उत्तर- चारुतरम्
bihar board class 9th Sanskrit solutions| संस्कृतसाहित्ये पर्यावरणम्
(ङ) मृगकुलं …… अभ्यस्यतु । (पाठ/रोमन्थम्)
उत्तर- रोमन्थम्
(च) स्वयं न …… पिबन्ति नद्यः। (दुग्धानि/वारीणि)
उत्तर- वारीणि
bihar board class 9th Sanskrit solutions| संस्कृतसाहित्ये पर्यावरणम्
- अधोलिखितपदानां संधिविच्छेदं कृत्वा पूर्ववर्णं परवर्णञ्च निर्दिशत-
यथा- बालकस्तु = बालकः + तु (अः + त्)
- कालिदासस्तु = कालिदासः + तु (अः + त्)
- वृक्षास्तु = वृक्षाः + तु (अः + त्)
- कन्याश्च = कन्याः + च (अः+च)
- पठितस्तेन = पठितः तेन। (अः + त्)
- मुहस्ताडितम् = मुहुः + ताडितम् (अः + त्)
- मानवश्च = मानवः + च (अः + च्)
- अधोलिखितपदेषु मूलशब्दं विभक्ति वचनं च लिखत-
| मूलशब्द
|
विभक्तिः | वचनम् | ||
| यथा–
|
वैज्ञानिके | वैज्ञानिक | सप्तमी | एकवचनम् |
| 1. | पर्यावरणम्
|
पर्यावरण | द्वितीया | एकवचनम् |
| 2. | साहित्ये
|
साहित्य | सप्तमी | एकवचनम् |
| 3. | भुवनाय
|
भुवन | चतुर्थी | एकवचनम् |
| 4. | सर्वेभ्यः
|
सर्व | चतुर्थी | बहुवचनम् |
| 5. | स्वरूपेषु | स्वरूप | सप्तमी
|
बहुवचनम् |
| 6. | वृक्षान् | वृक्ष | द्वितीया | बहुवचनम्
|
- अधोलिखित क्रियापदेषु धातुं, लकारं, पुरुष, वचनञ्च निर्दिशत-
| धातु | लकारः | पुरुषः | वचनम् | ||
| यथा- | कथयति | कथ् | लट् | प्रथमपुरुष | एकवचन |
| 1. | भवति | भू | लट् | प्रथमपुरुष | एकवचन |
| 2. | रक्षति | रक्ष | लट् | प्रथमपुरुष | एकवचन |
| 3. | कुर्वन्तु | कृ | लट् | प्रथमपुरुष | बहुवचन |
| 4. | मुञ्चन्तु | मुञ्च | लोट् | प्रथमपुरुष | बहुवचन |
| 5. | आसन् | अस् | लड़ | प्रथमपुरुष | बहुवचन |
Join our telegrame link for premium notes free